Bitlis Yalnızçamlar Köyü’nde köy sakinleri köydeki tarihi kiliseyi samanlık olarak kullanıyor, kilisenin çevresindeki birçok mezar taşı ise, tarihi yapının kiliseden ibaret olmadığının kanıtı gibi önümüze çıkıyor.
Yetkililerin sessizliği ile köydeki tarihi kilise yok olma tehlikesi ile yüzyüze.
Bitlis yöresi, tehcirden önce Ermenilerin çok yoğun yaşadığı yerleşim yerlerinin başında geliyordu. Bölgedeki birçok tarihi eserin varlığı da bunun kanıtı.
Ermenilerin yerinden edinilmesiyle bölgedeki birçok kilise gibi bu kilise de yok olmaya tehlikesi altında.
Kilisenin çevresinde birçok yazıt ve kabartma olmasına rağmen, tarihçesine ait sağlıklı bilgilere ulaşamadık. Daha önce konuyla ilgili yapılmış bazı haberlere göre bu kilise, Ermeni Pağej ve Doran aileleri tarafından yaptırıldı.
Yıllar içinde kiliseye farklı isimler verildi, 1902 yıllında Ermenice Tsıvar olan isimi, Cumhuriyet döneminde 1928 yıllında Suvar olarak değiştirildi. O tarihte bölgede ermeni varlığı var mıyıd, kilise ibadete açık mıyıd gibi sorulara yanıt verilmese de, günümüzde Yalnızçamlar Sıwar Kilisesi adıyla biliniyor.
Kilisenin duvarlarında haç sembolleri ve Ermenice yazıtlar tahrip olmadan günümüze kadar gelebilmiş. Artık köylülerin samanlık olarak kullandığı kilisenin arkada duvarları da kısmı olarak yıkılmış durumda.
Samanlık olarak kullanılan bir diğer kilise ise, 1500 yıllık olduğu ifade edilen Bitlis’in Değirmenaltı Köyü’ndeki St. Anania Kilisesi.
Bu kilisenin de çevresinde 4-5 metre uzunluğundaki kitabeli anıtlar da dikkat çekiyor.
Köylülerin anlatımına göre Bitlis Yalnızçamlar ve Başhan köyünde Ermenilerden kalma dört kilisenin daha vardı ama bu kiliselerden geriye herhangi bir kalıntı bile günümüze ulaşamadı.
Yetkililerin konuya duyarsızlığının devam etmesi halinde, bu iki kilisenin akıbeti de diğer dört kilise gibi olacak.